Sun’i tohumlama, tohumlamaya uygun oldukları belirlenen dişi hayvanların genital yollarına hijyenik şartlarda sperma nakli işlemidir. Özel alet ve ekipmanlar kullanılarak yapılır. Sığırlarda ilk sun’i tohumlama 1927 yılında Sovyetler Birliği’nde yapılmaya başlanmıştır. Türkiye’de ise sığırlarda 1949 yılından beri  uygulanmaktadır.

Sun’i Tohumlama Uygulamasının Faydaları ve Avantajları

• Bu sayede et ve süt verimi daha yüksek hayvanların elde edilmesi sağlanır.
• Hayvanlarda döl kontrolü sağlanır.
• Üstün özelliklere sahip bir boğanın tohumundan daha çok sayıda yetiştirici faydalanır. Bir boğanın dondurulan spermalarını  kullanarak yılda 60.000 inek tohumlamak mümkündür.
• Hayvan ıslahındaki en ekonomik ve etkin yoldur.
• Hayvandan hayvana geçebilen hastalıklardan koruma sağlanır.
• Yetiştiriciler, satın alması ve beslenmesi pahalı ve zor olan kaliteli boğalara sürekli bakmak zorunda olmaz.
• Doğal aşım esnasında oluşabilecek, inek ve düve yaralanmalarının önüne geçilmiş olur.
• Dişi hayvanlarda tohumlama zamanının ayarlanması, tabii tohumlamaya göre daha kolaydır.
• Sütçülük tipi özellikleri, meme başı uzunlukları, ayak basışı gibi karakterler, uygun boğaların tohumları kullanılarak istenilen hale getirilebilir.
• Bu yöntem sayesinde sürü kaydını tutmak çok daha kolaydır.

En İyi  Sonuç Nasıl Alınır?

• Tohumlama yapılacak hayvan, gelişimini tamamlamış olmalıdır.
• Ergin olma yaşı Holstein (Holştayn), Jersey ve Montofon gibi kültür ırkı hayvanlarda 15 – 18 aydır. Bu süre melez hayvanlarda 18 – 20 ayı, yerli düvelerde ise 20 – 24 ayı bulur. Hayvanın yaşı önemli bir faktör olsa da, esas etkili olan hayvanın bakım ve beslenmesidir.
• Kızgınlık belirtilerinden başlayarak doğuma kadar geçen süre boyunca özenle beslenmelidir.
• Dişilerde kızgınlık 18 – 21 günde bir tekrarlanır. Tohumlama sonucu yüksek oranda gebelik elde edilmesi, kızgınlığın bilinmesiyle mümkündür.
• Doğum yapmış inekler, en erken 45 – 60 gün geçtikten sonra yeniden tohumlanmalıdır.
• Tohumlama yapmak için en uygun zaman, kızgınlık başladıktan 9 – 18 saat sonradır.

İnek ve Düvelerde Kızgınlık Belirtileri

• Kızgınlığın başlamasına yakın, bir arada toplanma eğilimi görülür. Yakınlarda boğa varsa,  olabildiğince ona yakın olmaya çalışırlar.
• Gece ayakta olmayı tercih ederler. Gün içinde de nadir yatarlar. Ürkütüldükleri zaman hızla tepki verirler.
• Başka ineklerin üzerine atlamaya çalışırlar, başka ineklerin de kendilerine atlamalarına izin verirler.
• Boğaların aşmasına izin verme,  kızgınlığın en önemli belirtisi sayılmaktadır. Aşım esnasında yerinde durmayarak, aşıma izin vermeyen  hayvanlarda esas kızgınlık başlamamış sayılır.
• Yeme istekleri azalır, hareketlilik durumları artar.
• Huzursuzlukları artar, sık sık bağırırlar.
• Süt verimi, gözle görülür biçimde düşer.
• Başka ineklerin ferçlerini (vulva) koklarlar.
• Ferç (Vulva), pembe renkli, ıslak ve şişkindir.
• Yetiştiriciler tarafından çara adı verilen yumurta akı kıvamında, şeffaf bir akıntı olur.
• Kızgınlığın 2. ve 3. günlerinde, düvelerin % 90’ında ve ineklerin % 50’sinde  hafif bir kanama olur ve kanlı akıntı gelir.

Kimler Sun’i Tohumlama Yapabilir?

“İneklerde Recto-Vaginal Yöntemle Suni Tohumlama” eğitimini başarıyla tamamlayıp sertifika sahibi olan Veteriner Hekimler, Veteriner Sağlık Teknisyenleri ve Teknikerleri Sun’i Tohumlama yapabilir.

Tohumlamayı yapan uygulayıcı, aşağıda örneği verilen  “Sun’i Tohumlama Belgesi” ni düzenlemek zorundadır.