Yumurta tavukçuluğunda aydınlatma programı son derece önemlidir ve çok dikkatli planlanmalıdır. Bunun yanında civciv, piliç ve tavukların içme suyu olarak kullanılacak suyun kalitesi ve sıcaklığı, kesinlikle göz ardı edilmemesi gereken bir ayrıntıdır. Bol, temiz ve serin su, daimi olarak temin edilmelidir.
Bu yazımızda yumurta tavukçuluğu yaparken pencereli, penceresiz kümeslerdeki aydınlatma programları, yaşa göre aydınlatma dereceleri hakkında ayrıntılı bilgi bulabilirsiniz. Yine kaliteli içme suyu ve sıcaklık değerlerini bulabilirsiniz.
Işık, kanatlılarda göz aracılığı ile hipofiz bezini uyarır. Bu ışık uyarısı, yumurtalıktaki foliküllerin büyümelerini hızlandırır. Ve hipofiz bezinin ön kısmı dan salgılanan FSH hormonunun serbest kalmasına sebep olur. Piliçler cinsel olgunluğa eriştiklerinde yine hipofiz bezinden salgılanan LH hormonunun etkisiyle yumurta serbest bırakılır.
Aydınlatma süresi ve yoğunluğu, tavuklarda yumurta verimini, olgunluk yaşını, yumurta ağırlığını, canlı ağırlık artışını doğrudan etkiler. Erkek hayvanlarda da sperm gelişimini ve döllenme gücünü direkt etkilemektedir.
Işık ile doğrudan ilişkili 4 ana faktör özellikle önemlidir.
Tavukların yaşlarına göre ışık şiddeti, aşağıdaki tabloya göre uygulanmalıdır.
Tablo.1 Yaşa Göre Işık Şiddeti
Yaş (Hafta) |
Gün |
Lüx |
0 – 2 |
1 – 14 | 10 |
3 – 17 |
15 – 119 |
5 – 7.5 |
18 – Yumurtlama Sonuna Kadar | 119 -Yumurtlama Sonuna Kadar |
10 |
Üniform bir aydınlatma sağlamak için kümeslerde bulunan lambalar, birbirine eşit mesafelerde bulunmalıdır.
En iyi ortam rengi olarak kabul edilen beyaz renk ışık, en sık kullanılan renktir.
Işık süresi, kullandığımız kümesin tipine ve civcivlerin kuluçka çıkışlarına göre farklı şekillerde uygulanır.
Eğer civcivleri büyütme döneminden beri çevre kontrollü bir kümes kullanılıyorsa, kuluçka çıkış tarihlerinin bir önemi yoktur. Bu tür kümesler için önerilen aydınlatma süresi ilk 3 gün boyunca 23 saat yapılacak aydınlatmadır. Bununla, civcivlerimizin çevrelerini rahatça tanımaları ve ihtiyaçları olan yemi kolayca alabilmeleri hedeflenir. Kalan 1 saat karanlık uygulaması ise olası elektrik kesilmelerinde civcivlerimizin paniklememesi için yapılır.
3 – 7 günlükken 18 saat aydınlık ve 6 saat karanlık uygulanır.
7 – 10 günlükken 14 saat aydınlık, 10 saat karanlık uygulanır.
10. günden 18. haftaya kadar 10 saat aydınlık, 14 sat karanlık uygulanır.
18. haftadan itibaren (Burada cinsi olgunluğa geldiği yaşa bakılır) ışık süresi her hafta birer saat arttırılır. Ve böylece yumurta verimi uyarılır. Uyarma süresi 13 saat olunca arttırma işlemi kademeli bir şekilde 16 saate çıkarılır ve yumurtlama boyunca bu şekilde devam edilir.
Kullandığımız kümes tipi pencereli ise, civcivlerimizin kuluçkadan çıkış tarihleri önemlidir. Büyüme devresi, günlerin kısaldığı döneme rastlayan sürülerde yapay aydınlatma uygulanmaz. 9. – 18. haftalarda civcivler ışık değişimlerine daha hassas oldukları için, büyüme döneminin ilk yarısının uzayan günlere denk gelmesi önemsenmez. 1 Mart – 31 Ağustos tarih aralığında kuluçka çıkışı yapan civcivler, “mevsiminde çıkan civcivler” olarak kabul edilirler. Bu civciv sürüleri, cinsi olgunluğa ulaşıncaya kadar ek aydınlatma yapılmadan büyütülürler. Cinsi olgunluğa ulaştıktan sonra, yapay aydınlatma süresi her hafta birer saat arttırılır ve 16 saat aydınlatmada sabitlenir.
Kuluçkadan çıkışları 1 Eylül – 28 Şubat aralığında olan sürülerin büyütme sürecinde aydınlatma süresi kesinlikle arttırılmamalıdır. Bu prensip uyarınca, bu tür sürüler problemli olarak tanımlanarak “mevsim dışı sürüler” olarak adlandırılır. İşte bu sürülere hafta hafta aşağıdaki gibi bir aydınlatma yapılır.
Öncelikle civcivlerin kuluçkadan çıkışları ile cinsel olgunluğa ulaşmaları beklenilen 18. – 20. haftalar arasında kalan en uzun gündüz belirlenir. Bu günün belirlenmesi için aşağıdaki “Türkiye’de Gün Uzunluğu Süreleri” tablosunu kullanabilirsiniz.
Örneğin sürünün 20 Kasımda çıkış yaptığını varsayalım. Ve bu sürüdeki civcivlerin 18 haftalıkken cinsi olgunluğa eriştiklerini kabul edelim. Hal böyleyken cinsi olgunluk yaşı Mart ayının son haftasına denk gelir. Ve Mart ayının son haftasının en uzun gündüz saati bulunur ve buna göre aydınlatma yapılır. Bu sürenin 13 saat olduğunu var sayarsak civciv çıkışının 3. gününden 18. haftalık olana kadar 13 saat aydınlatma sağlanır. 18 haftalıktan sonra ise kademeli bir şekilde 16 saate yükseltilir.
Tablo 2. Türkiye’de Gün Uzunluğu Süreleri
HAFTA |
TARİH | Gün Işığı Süresi (Saat – Dakika) | HAFTA | TARİH |
Gün Işığı Süresi (Saat – Dakika) |
4 Ocak |
9.40 | 27 | 5 Temmuz |
14.40 |
|
2 |
11 Ocak |
9.40 | 28 | 12 Temmuz | 14.40 |
18 Ocak | 9.40 | 29 | 19 Temmuz |
14.30 |
|
4 |
25 Ocak | 10.00 | 30 | 26 Temmuz | 14.20 |
1 Şubat | 10.20 | 31 | 2 Ağustos |
14.10 |
|
6 |
8 Şubat | 10.30 | 32 | 9 Ağustos |
13.50 |
15 Şubat |
10.40 | 33 | 16 Ağustos |
13.40 |
|
8 |
22 Şubat | 11.00 | 34 | 23 Ağustos | 13.20 |
|
1 Mart | 11.20 | 35 | 30 Ağustos |
13.10 |
10 |
8 Mart | 11.40 | 36 | 6 Eylül |
12.50 |
15 Mart |
12.00 | 37 | 13 Eylül |
12.30 |
|
12 |
22 Mart | 12.10 | 38 | 20 Eylül |
12.10 |
29 Mart | 12.30 | 39 | 27 Eylül |
12.00 |
|
14 |
5 Nisan | 12.50 | 40 | 4 Ekim | 11.40 |
|
12 Nisan | 13.00 | 41 | 11 Ekim |
11.10 |
16 | 19 Nisan | 13.20 | 42 | 18 Ekim |
11.00 |
26 Nisan |
13.30 | 43 | 25 Ekim |
10.40 |
|
18 |
3 Mayıs | 13.50 | 44 | 1 Kasım |
10.20 |
10 Mayıs |
14.00 | 45 | 8 Kasım |
10.10 |
|
20 |
17 Mayıs | 14.20 | 46 | 15 Kasım | 10.00 |
24 Mayıs |
14.30 | 47 | 22 Kasım |
9.50 |
|
22 |
31 Mayıs | 14.40 | 48 | 29 Kasım |
9.40 |
7 Haziran | 14.40 | 49 | 6 Aralık |
9.40 |
|
24 |
14 Haziran | 14.40 | 50 | 13 Aralık | 9.40 |
21 Haziran |
14.40 |
51 | 20 Aralık |
9.40 |
|
26 |
28 Haziran | 14.40 | 52 | 27 Aralık |
9.40 |
Civciv, piliç ve tavuklarımıza kalite standartlarında, yeterli – temiz – serin su vermemiz gerekmektedir. Hayvanlarımızın su tüketimleri havadaki nem miktarı ve ortam sıcaklığına bağlı olarak değişmektedir. 20 °C’nin üzerindeki sıcaklıklarda su tüketimleri, hayvanların kendi vücut ısılarını dengelemek üzere artmaktadır. Kanatlılara vereceğimiz içme suyunun kalitesinin yanı sıra sulama ve suluk sistemimizin de temizliği son derece önemlidir. Çünkü suluklarda bulunan organik ve mineral madde yönünden zengin ortam, bakterilerin gelişimleri için ideal bir zemin oluşturmaktadır.
Nipelli suluk sistemlerinde, ayda bir kez meme başları değiştirilmelidir. Diğer suluk sistemlerinde ise değişim için görülen kirlilik düzeyi göz önüne alınır. Ancak haftada bir temizlik tavsiye edilir. Bu sisteme sahip kümeslerde, bir sürü kümesten çıkış yaptıktan sonra suluk sistemleri tamamen dezenfekte edilmelidir.