Hayvan pancarı, yemlik pancar olarak da bilinen,  ilk yıl yumru oluşturup 2. yıl tohum veren, 2 yıllık bir yem bitkisidir. Ülkemizde yemlik olarak ekilişi ve  kullanılan yetiştiricilik teknikleri yeterince gelişmemiştir. En fazla ekilişi Karadeniz, Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde yapılmaktadır.

Bilimsel İsmi  : Beta vulgaris

Hayvan Pancarı Yetiştiriciliğinin Avantajları

• Yem bitkilerinin içinde birim alandan en yüksek enerjiyi sağlayan yem bitkisidir.
• Sindirilme oranı çok yüksek olup, % 80 – 90 aralığındadır.
• Bitkinin yaprakları da yumruları kadar kıymetlidir. Magnezyum, kalsiyum, potasyum, sodyum, demir, mangan ve klor açısından zengindir.
• Bitkinin kökleri, hasattan hemen sonra yedirilebildiği gibi, uzun süreli depolamaya da uygundur.
• Özellikle süt hayvanlarının rasyonunda büyük öneme sahiptir.
• Hayvanların kış aylarında severek yediği, kaliteli bir yem bitkisidir.
• Süt veriminin ve sütün lezzetinin artmasını sağlar, tereyağının sertleşmesine yol açmaz. Ancak süt ineklerine günlük 35 kg’ın üzerinde verilmemelidir. Aksi halde sütün tadı bozulur ve yağ oranı düşer.

Besi sığırlarına günlük 40 – 50 kg, süt ineklerine 30 – 35 kg, besideki koyunlara ise 4 – 5 kg’a kadar verilebilir.

İklim İsteği

Genellikle ılıman iklimlerden hoşlanan bir yem bitkisidir. Soğuğa karşı toleransı orta seviyededir. Fakat nem isteği oldukça fazladır.

Toprak İsteği

Kumlu – tınlı, kireci yeterli ve derin toprakları sever. Killi, taşlı, düşük kireçli ve taban suyu yüksek topraklarda iyi gelişemez. En iyi verimi hafif tınlı topraklarda verir. Patates yetiştirilen bütün topraklarda, yemlik pancar  tarımı mümkündür.

Hayvan Pancarı Ekimi

Hayvan pancarının ekileceği tarlalarda münavebe yapılmalı, üst üste ekimlerden kaçınılmalıdır. Ara senelerde baklagiller veya hububat ekimi tavsiye edilir.

Ekim zamanı Mart – Nisan ayları olmakla beraber Akdeniz iklimi yaşanan bölgelerde Eylül – Ekim aylarında ekilebilir. Ekim zamanında toprağın tavlı olmasına dikkat edilmelidir.

Mibzerle yapılan ekimde dekar başına 300 – 500 g, serme şeklinde yapılan ekimde ise 2 – 3 kg tohum kullanılır. Sıra üzeri 5 – 20 cm, sıra arası mesafe ise 45 – 50 cm olmalıdır. Tohumların ideal ekim derinliği 2 – 4 cm arasıdır.

Gübreleme

Gübre isteği oldukça fazla bir bitkidir. Uygulanacak gübre miktarına, yapılacak toprak tahlillerinin sonuçları değerlendirilerek karar verilmelidir.

Normal şartlarda ekim yapılacak tarlaya dekar başına 2 – 3 ton, iyi  yanmış hayvan gübresi karıştırılır. Ekimle beraber dekara 15 – 20 kg azotlu gübre ve 15 kg kadar fosfat gübresi verilmelidir. Azotlu gübrenin kalan yarısı, bitki 3 – 4 yapraklı hale geldiğinde verilir.

Sulama 

İlk sulama son derece önem taşır. Bilhassa ekimden sonra yağış olmaması halinde mutlaka sulama yapılmalıdır. 2. sulama, teklemeden sonra yapılır. Sonraki sulamalar ise, toprağın yapısına, çapalama sayısına ve yemlik pancarın gelişim durumuna göre ayarlanır.

Bakım

Pancarlar toprak yüzeyine çıkarak 3 – 4 cm. kadar  boylanınca ilk çapalama ve seyreltme  yapılır. Sıra üzeri mesafe 35 cm. civarında olmalıdır. Seyreltme yapıldıktan  sonra dekar başına 7000 – 8000 bitki bulunmalıdır.

Hayvan Pancarı Hasadı

Hasat, kök büyümesinin durarak, yaprakların kıvrılıp aşağı doğru sarktığı ve bitkinin orta yapraklarının sararmaya yüz tuttuğu dönemde yapılır. İlkbahar aylarında yapılan ekimlerde hasat zamanı sonbahar soğuklarından önceki zamandır. Ekimler sonbaharda yapılmışsa Mart – Nisan aylarında hasat yapılır.

Hasat işlemi elle ya da söküm aletleriyle yapılabilir. Hasat esnasında yaprak kayıplarının olmaması için dikkatli davranılmalıdır.

Kökü toprak üzerinde gelişen çeşitlerde 10 – 15 ton/dekar, toprak içerisinde gelişen çeşitlerde ise 7 – 10 ton/dekar yumru alınır.  Yaprak verimi, şeker pancarına oranla daha düşüktür. Hasat sonrasında köklerden ve gövdeden geriye kalan yapraklardan silaj yapılabilir.

Hasadı yapılan yumruların suyunu kaybetmeden uzun süre  saklanabilmesi için, baş kısımları  yeniden sürmeyecek şekilde kesilmelidir. Yumruları mahzende, samanlıkta ya da toprakta saklamak mümkündür. Depolanacak yumrular mutlaka sağlam ve temiz olmalıdır. Depolar ışık görmemeli ve depo sıcaklığı 1 – 5 °C’den fazla olmamalıdır. Depolama sırasında yığın yüksekliği maksimum 1,5 metre olmalıdır.

Pancarın yapraklarından silaj yapılacaksa, içerisine silaj katkı maddesi eklenmelidir. Silaja % 2 – 3 tuz, % 8 – 9 hububat, % 2 – 4 kuru pancar posası ve protein kaynağı olması için yonca katılabilir. Yapraklar  2 – 4 cm uzunluğunda kesilebilirse de  kesilmeden de silolama yapılabilir. Yemlik  pancar, yapraklarıyla beraber kıyılarak da silajı yapılabilir.

Yemlik pancar yedirilen hayvanların besin maddeleri açığını gidermek için rasyona kaliteli kuru ot  eklenmelidir. Ayrıca  pamuk tohumu küspesi gibi protein oranı yüksek yemler  ve hazır yem takviyesi yapılmalıdır.